MARIA MONTESSORI

Maria Montessori (31 sierpnia 1870 r. - 6 maja 1952 r.) urodziła się w niewielkim miasteczku Chiaravalle we Włoszech. Jej rodzice byli osobami o zupełnie odmiennych poglądach na wychowanie dzieci i rolę, jaką w społeczeństwie ma pełnić mężczyzna i kobiet. Ojciec, Allessandro Montessori, był byłym oficerem oraz urzędnikiem, a jednocześnie człowiekiem bardzo tradycyjnym w swoich poglądach; mama, Renilde Stoppani Montessori, była niezwykle inteligentną kobietą o - dziś powiedzielibyśmy - feministycznej wizji świata i jego porządku rzeczy. To ona właśnie odegrała kluczową rolę w wychowaniu małej Marii..

Będąc osobą niezwykle ciepłą, a jednocześnie bardzo otwartą na ludzi, Renilde Montessori dbała o to, by mała Maria uczyła się otwartości na drugiego człowieka i wrażliwości na ludzkie nieszczęście. Jak cytuje Małgorzata Miksza w książce "Zrozumieć Montessori": Mała Maria, wrażliwa na krzywdę i potrzeby innych, robiła np. odzież na drutach dla ubogich rodzin, towarzyszyła na spacerach upośledzonej umysłowo dziewczynce. W takim otoczeniu, u boku swoich rodziców, młoda Młoda Maria Montessori wyrosła na niezwykle silną i inteligentną osobę. Rozpoczęła naukę w wieku lat sześciu; była bardzo dobrą uczennicą i uzyskiwała najwyższe noty na egzaminach, jednak same zajęcia w szkole nudziły ją, a system nauczania więził. To negatywne doświadczenie znalazło swoje odzwierciedlenie w metodyce montessoriańskiej. "Zniewolenie przez ławki" to jeden z podstawowych przedmiotów jej krytyki.
W końcu XIX wieku nadal pokutował model męskiej dominacji w edukacji wyższej niż podstawowa, mimo to młoda Maria poprosiła rodziców o umożliwienie jej kontynuowania nauki. Mimo sprzeciwów ojca, lecz ze wsparciem ze strony mamy, w wieku 12 lat wraz z rodziną przeprowadziła się do Rzymu, by tutaj zdobywać dalszą wiedzę.

Mając lat 13, kierując się swoimi zainteresowaniami (technika, matematyka) zaczęła uczęszczać do średniej szkoły technicznej. Ukończyła ją w roku 1886 jako najlepsza uczennica z klasy i rozpoczęła naukę w Regio Institute Tecnio Leonadro da Vinci. Tutaj jej uwaga skierowała się na nauki przyrodnicze i podążając tym śladem zdecydowała się wstąpić do Akademii Medycznej w Rzymie. W tym czasie przywilej studiowania należał wyłącznie do mężczyzn. Ze względu jednak na doskonałe wyniki w nauce i rezultaty egzaminów, Marii Montessori udzielono pozwolenia na studiowanie, jednak postawiono jej pewne warunki: do sali wykładowej mogła wchodzić dopiero wówczas, gdy weszli wszyscy jej koledzy, nie wolno było jej również w obecności kolegów przeprowadzać sekkcji zwłok - wszystkie ćwiczenia, które jej koledzy wykonywani na zajęciach (którym mogła się wyłącznie przyglądać), ona musiała wykonywać w nocy.
Mimo tych przeszkód jako pierwsza kobieta we Włoszech ukończyła studia medyczne i w lipcu 1896 roku otrzymała dyplom lekarza medycyny. Jej elokwentne przemówienie jakie dostarczyła przy odbiorze dyplomu otrzymało ogromne owacje słuchaczy i przyczyniło się do jej pogodzenia z ojcem, obecnym na uroczystości. Jeszcze w tym samym roku, Maria została zaproszona do reprezentowania Włoch na wrześniowej Międzynarodowej Konferencji Praw Kobiet w Berlinie, na której wypowiadała się o konieczności oferowania tej samej płacy za tą samą pracę kobiet i mężczyn.

Po studiach Maria Montessori zaczęła pracować na stanowisku asystenta w Klinice Psychiatrycznej Uniwersytetu Rzymskiego. Tutaj zwróciła swoją uwagę na dzieci - te z którymi miała do czynienia żyły w warunkach okrutnych. Pozostawione w pokojach bez jakichkolwiek przedmiotów, którymi mogłyby się zajmować. Obserwując dzieci, Maria dostrzegła, że ożywiają się one jedynie w trakcie posiłku, nie jedząc jednak, a bawiąc się nim, niczym zabawką. Dostrzegła również pewien fenomen u tych dzieci - swoistą siłę wewnętrzną, która niejako "popycha" je, stymuluje do rozwoju, a bodźcem ją wyzwalającym jest element otoczenia, w którym żyją. Ta obserwacja skierowała jej uwagę na rolę otoczenia, w jakim żyją dzieci i konieczność edukacji, nie tylko leczenia, dzieci psychicznie chorych. W ten sposób stworzyła kocept "przygotowanego otoczenia", który jest jednym z podstawowych warunków dobrej edukacji dzieci. Badając problem edukacji dzieci chorych, natrafiła na prace dwóch francuskich naukowców - Jeana Itarda (1775-1838), znanego ze swojej książki "Chłopiec z Aveyron" oraz jego studenta, Edouarda Séguina (1812-1880), którzy opracowali szereg ćwiczeń wspomagających rozwój umysłowy dzieci. Itard pracował z małym chłopcem, który 10 lat przebywał w dżungli, a efektem tej pracy było opracowanie kompleksowego podejścia metodologicznego do nauki "dzikiego chłopca". Efekty ich pracy - zarówno teoretyczne jak i materiały rozwojowe opracowane przez nich - włączyła w latach późniejszych do swojego curriculum.

Wiosną 1890 roku, Narodowa Liga Wychowania Dzieci Upośledzonych Umysłowo, której aktywnym członkiem była M. Montessori, otworzyła w Rzymie Instytut Medyczno-Pedagogiczny Kształcenia Nauczycieli dla Opieki i Wychowania Dzieci Umysłowo Upośledzonych, połączony ze szkołą ćwiczeń. Kierowanie placówką powierzono właśnie M. Montessori. Przełomowym wydarzeniem w jej karierze okazało się jej wystąpienie na konferencji w Turynie, gdzie przedstawiła wykład o edukacji dzieci upośledzonych. Jej występ oraz argumenty wywarły tak ogromne wrażenie na obecnym na konferencji ministrze edukacji, że zdecydował się zaoferować jej posadę dyrektora Scuola Ortofrenica, instytucji zajmującej się kształceniem dzieci upośledzonych, którą objęła wraz z dr. Giuseppe Montessano w 1898r. To tutaj Maria Montessori odniosła swój pierwszy, przełomowy sukces: ośmiu z jej podopiecznych nie tylko podeszło do egzaminu obowiązującego dla dzieci zdrowych, ale zdało je z wynikiem lepszym od nich!!! To wydarzenie zostało wielokrotnie opisane we włoskiej prasie jako "pierwszy montessoriański cud". Marię Montessori jednak zastanowiło coś zupełnie innego - skoro dzieci upośledzone i zaniedbane mogły osiągnąć tak wiele, dlaczego dzieci zdrowe osiągają tak mało? Jak to możliwe?

Początek XX wieku we Włoszech obfitował w reformy mające na celu resocjalizację najuboższych ich mieszkańców, czemu miało sprzyjać również polepszenie ich warunków życiowych. Pomieszczenia, w których przebywali ci ludzie do tej pory, były niehumanitarne - były to puste ściany, często bez okien, bez dostępu do wody, bez światła, ludzie gromadzili się całymi rodzinami na ogromnych nieprzedzielonych przestrzeniach. Takie pojęcia jak prywatność czy higiena były tutaj abstraktem. Dzieci wychowujące się w takich domach na codzień były światkiem rzeczy okrutnych - gwałtów, pobić, innych aktów przemocy. Nietrudno sobie wyobrazić jaki to wywierało wpływ na ich charaktery. Postanowiono zatem w ramach reform utworzyć dla tych dzieci świetlice, w których mogłyby przebywać w ciągu dnia, nadzorowane przez pedagogów i wychowawców. Kierownictwo nad wykonaniem projektu oddano w ręce Marii Montessori.
6 stycznia 1907 roku otworzono pierwszy "Dom dziecięcy" w najuboższej dzielnicy Rzymu, San Lorenzo.

Efekty pedagogiki Marii Montessori, jakie zostały wdrożone w domu dziecięcym zaszokowały świat tamtych czasów. Ludzie, którzy wierzyli, że dzieci są istotami chaotycznymi, nieuporządkowanymi, że nie potrafią same o sobie decydować, ani o siebie dbać, że są istotami, które należy obsługiwać, którym nie wolno do ręki dać nic co mogłoby im zaszkodzić, ponieważ same nie potrafią ocenić zagrożenia wynikającego np. z chodzenia po płotku czy używania noża, nagle były światkiem czegoś zupełnie szokującego:

• dzieci potrafią dokonywać wyborów;
• potrafią koncentrować się na wybranej przez siebie czynności;
• przejawiały płynące z wewnątrz umiłowanie porządku;
• wolały pracować niż się bawić;
• nie potrzebują kar i nagród by zachowywać się w sposób zdyscyplinowany;
• lubią ciszę;
• odmawiają słodyczy;
• mają poczucie godności osobistej;
• chętnie uczą się pisania i czytania
• same potrafią się zdyscyplinować.

Nigdy do tej pory nie postrzegano dzieci w ten sposób i to, co ludzie ujrzeli w Domu dziecięcym wywołało burzliwe, pozytywne reakcje, a nazwisko Marii Montessori powtarzane było nie tylko na łamach czasopism włoskich.

Jej fenomen polegał na tym, że jej podejście do edukacji nie było wynikiem wyobrażenia o tym kim są dzieci czy też co powinny robić i umieć. Wszystko to, co się działo w domu dziecięcym było aktywnością dzieci, wypływającą wyłącznie z ich wnętrza, a czemu Maria Montessori ułatwiła drogę do ujawnienia się. Ten fenomen nazwała później słowami:
"Uczyłam się od dziecka. Wzięłam to, co dziecko mi przekazało i wyraziłam to. Tak powstała metoda Montessori".
Od 1911 jej metodę zaczęto wprowadzać na całym świecie, w roku 1929 powstało Międzynarodowe Stowarzyszenie Montessori (AMI - Associatio Montessori Internationale), które do dziś jest centralną placówką szkolącą nauczycieli i rodziców i koordynującą działanie placówek montessoriańskich na całym świecie. Całe swoje życie Maria Montessori poświęciła doskonaląc swoją pedagogikę, kształcąc nauczycieli i rozpowszechniając nowy pryzmat widzenia dziecka, tego kim jest i co robi.
Maria Montessori zmarła 6 maja 1952 roku w Noordwijk, w Holandii. Dom, w którym mieszkała w Amsterdamie obecnie jest siedzibą AMI.

Źródła zdjęć:
- montessorilajolla.com
- commons.wikimedia.org
- connect.in.com
- northsidemontessori.org.au

Publikacji Marii Montessori (czy też w wielu przypadkach publikacji innych autorów o metodzie Montessori) nie sposób jest streścić w kilku słowach - są niczym encyklopedia, do której sięga się każdego dnia, ciągle znajdując coś w nich nowego do przeanalizowania, zastanowienia, wdrożenia w życie...

Dlatego też poniżej zamieszczam jedynie listę dostępnych i znanych mi publikacji o metodzie - samej twórczyni i ich następców.

Teksty autorskie:

Dr. Montessori's Own Handbook  

Audiobook i pdf dostępne są na stronach Villa Maria Web.

Education for a New World

Montessori Talks to Parents: The Road to Discipline

Montessori Talks to Parents: The Home Environment

Montessori Talks to Parents: The Child in Nature

Montessori Talks to Parents: Language, Literature and the Family

Montessori Talks to Parents: The Spiritual Side of Love

The 1946 London Lectures

The Formation of Man 

The Absorbent Mind   

Tekst pdf dostępny jest na stronach Villa Maria Web.

The Advanced Montessori Method, cz. I i II. 
cz.I  cz. II 
Obie części, w formacie pdf dostępne są na stronach Villa Maria Web.

  The Child in the Family

The Discovery of the Child

The Montessori Method

 Tu znajduje się tekst The Montessori Method online, za darmo, po angielsku - http://digital.library.upenn.edu/women/montessori/method/method.htm. Audiobook i pdf są także dostępne na stronach Villa Maria Web.

The Montessori Method: Scientific Pedagogy as Applied to Child Education in the Children's Houses with Additions and Revisions. 

The Mother and the Child

Audiobook i pdf dostępne są na stronach Villa Maria Web.

The Secret of Childhood

Na stronach Villa Maria Web do przeczytania w języku angielskim znajdują się także:

1. Child training - pdf

2. My System of Education - pdf

3. Peace and Education - pdf

:D

* * * * * * * * * * * * * *

Teksty autorskie w polskim tłumaczeniu:

 

I najnowsza pozycja - tłumaczenie wydawnictwa Pallatum: 

trzymam kciuki za dalsze książki :)

* * * * * * * * * * * * * *

Inne źródła:

Ciekawie jest zobaczyć i usłyszeć Marię Montessori "na żywo" :D



Na stronie facebooka Iwony Lipowskiej, dyrektorki przedszkola Ziarenko we Wrocławiu, dzięki jej zaangażowaniu i pomocy mam pojawiło się tłumaczenie tego krótkiego filmiku:

Post użytkownika Iwona Lipowska.

* * * * * * * * * * * * * *

Cytaty Marii Montessori:

"Nie wystarczy, że nauczyciel ogranicza się do kochania i rozumienia dziecka; musi on najpierw pokochać i zrozumieć wszechświat."/ "It is not enough for the teacher to love the child. She must first love and understand the universe."

"Spotlight the good and the good will grow"